Mark Rothko en New Horizons

Twee musea op 1 dag bezoeken doe ik eigenlijk liever niet, kunst heeft bij mij tijd nodig om te resoneren. Maar ik maak een uitzondering voor het werk van Mark Rothko in het Haags Gemeentemuseum en New Horizons van Bruno van den Elshout in Panorama Mesdag.

Mark Rothko (1903-1970) ) werd geboren in Rusland en emigreerde met zijn ouders op zijn tiende naar Amerika. Toen zijn studie aan Yale niet lukte besloot hij al gauw dat hij kunstenaar wilde worden. Vanaf de jaren vijftig tot hij zichzelf van het leven beroofde in 1970, schilderde hij voornamelijk de kleurvlakken die hem wereldberoemd maakten. Er zijn vlakken in alle kleuren van de regenboog maar ook in grijstinten en zware zwarten.

Er staat een lange rij verwachtingsvolle bezoekers voor het Gemeentemuseum, ik hoor verschillende nationaliteiten. Deze drukte maakt dat ik nog nieuwsgieriger word naar de aantrekkingskracht van deze kunstenaar. Ik ken het werk van Rothko, maar heb nooit een overzichtstentoonstelling gezien met enkel zijn werk. Waarom is Rothko zo populair? Volgens een Amerikaan, die samen met zijn dochter naast mij van schilderij naar schilderij loopt, is dat vooral vanwege de indringende kleuren. Rothko was daar ook erg mee bezig, met het effect van zijn kleurgebruik op mensen. De dochter van eind twintig vertelt mij met stralende ogen dat haar bezoek aan de Rothko Chapel in Houston (Texas, waar ze vandaan komen) haar een bijna spirituele ervaring bezorgde. Eveneens iets wat Rothko maar al te graag wilde veroorzaken. 'En de afmeting,' voegt de vader toe. Veel van de schilderijen zijn behoorlijk groot. 'Makes you want to jump right in,' zegt hij tamelijk serieus.

Door de enorme drukte in het museum beleef ik niet het 1 op 1 gevoel wat Rothko nastreefde. Dat is jammer, het lijkt mij een geweldige ervaring om in een lege museumzaal tegenover een Rothko te staan. Toch is de tentoonstelling een aanrader, het werk heeft een intensiteit die je gezien moet hebben. Gevoeld moet hebben. Beleefd moet hebben.

Door naar Panorama Mesdag voor de tentoonstelling New Horizons. Kunstenaar Bruno van den Elshout (1979) fotografeerde een jaar lang ieder uur (!) de horizon van de Noordzee vanaf het dak van een hotel in Kijkduin. Een briljant gegeven en na de drukte in het Gemeentemuseum kom ik hier, turend naar de horizon, helemaal tot rust. Pas later begrijp ik dat Rust en Ruimte het thema was van de kunstenaar toen hij begon met dit project. 

Er zijn vlakken in alle kleuren van de regenboog maar ook in grijstinten en zware zwarten. Ah! Net als bij Rothko, maar met een ander effect. Niet indringend maar rustgevend. Soms is de horizon een vlijmscherpe lijn tussen de gelijkwaardige verdeling van de elementen lucht en zee. Op andere momenten is alles rood. Of paars. Op een foto is de zee blauw en de lucht grijs. Op de foto ernaast die 1 uur later is genomen is het andersom, de zee grijs en de lucht blauw. (zie afbeelding hier onder) 

De horizon 8.785 maal gefotografeerd en niet 1 maal hetzelfde. Het is intrigerend en de beste tip die ik kan geven: 'Ga kijken en zet al je zintuigen open!'

De tentoonstelling New Horizons is verlengd t/m 8 maart en de kunstenaar is regelmatig aanwezig. Er zijn ook lezingen en andere activiteiten. De tentoonstelling van Mark Rothko is te zien tot 1 maart.

DWDD Pop Up Museum

Ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van De Wereld Draait Door is aan 10 vaste gasten van het programma gevraagd om uit de depots van 10 bekende Nederlandse musea een expositie samen te stellen. Een spontaan idee dat zorgvuldig werd uitgewerkt en heeft geresulteerd in een unieke expositie.

In feite is iedere tentoonstelling natuurlijk een pop up, want altijd van tijdelijke aard en samenstelling, maar deze insteek is wel heel origineel. Verborgen en soms vergeten kunst 'popt' gedurende vier maanden 'up' in het gastvrije Allard Pierson Museum . N o o i t loop je van stillevens uit het Drents Museum zomaar naar mode items uit het Centraal Museum Utrecht. Of van religieuze kunst uit Museum Catharijneconvent naar foto's uit het Nederlands Fotomuseum. N o o i t. Maar nu dus wel, in het DWDD Pop Up Museum.

Maar liefst 95% van de totale Nederlandse Kunstcollectie ligt in depots. Stel je dit toch eens voor; alleen al in Nederland liggen miljoenen kunstschatten achter slot en grendel. En de 5% die niet verborgen ligt in een afgelegen donker depot is verspreid over een paar honderd musea. De gemiddelde Nederlander bezoekt 1 museum per jaar, een museumkaarthouder bezoekt gemiddeld 5 musea per jaar. Ik heb inmiddels zo'n 150 Nederlandse musea bezocht maar ik betwijfel of het mij zal lukken om zelfs maar die 5% te zien.

Dan biedt een initiatief als dit natuurlijk uitkomst. Al blijft het in dit geval beperkt tot de persoonlijke, weliswaar interessante keuzes van de volgende gastconservatoren: Jasper Krabbé, kunstenaar, zoon van én inspirator van het DWDD Pop Up Museum, bezocht het Stedelijk Museum Amsterdam. Modejournaliste en hoofdredactrice van Harper's Bazaar Cécile Narinx ging naar Centraal Museum Utrecht. Herman Pleij, emeritus hoogleraar historische Nederlandse letterkunde aan de UvA was in Museum Catharijneconvent. Actrice Halina Reijn was te gast in Museum de Fundatie te Zwolle. Cabaretier en acteur Marc-Marie Huijbrechts was in Eindhoven bij het Van Abbemuseum. Nico Dijkshoorn, dichter en schrijver, bezocht het Drents Museum. Pieter van Vollenhoven ging samen met vogelkenner en -beschermer Nico de Haan naar het depot van het Rijksmuseum. Schrijver Joost Zwagerman was in het Haags Gemeentemuseum. Fidan Ekiz, journaliste en documentairemaakster was in Rotterdam bij het Nederlands Fotomuseum en Jan Mulder ging naar het Groninger Museum.

Wat zal het lastig zijn geweest voor de gastconservatoren om een selectie te maken. En hoe komt een thema tot stand, wat wil je het publiek vertellen of laten zien? Is dat een proces dat zich ontwikkelt in het depot of is dat van tevoren bedacht? Al deze vragen 'poppen' bij mij 'up', ook tijdens het zien van de tentoonstelling. Iedere zaal weerspiegelt de persoonlijke keuzes, afwegingen en thema's van een BN'er, zowel qua kunstobjecten als de gekozen opstelling en inrichting van de zaal. Het resultaat is intrigerend en iedere bezoeker zal iets anders zien of aanspreken, zoals dat gaat met kunst.

NRC maakte een speciale uitgave bij het DWDD Pop Up Museum die verkrijgbaar is in het Allard Pierson Museum. Het is een bijzonder samenwerkingsverband geworden tussen musea, media, overheid en financiers. Ik hoop dat dit een trendsettende ontwikkeling is.

DWDD Pop Up Museum is te zien t/m 25 mei.